Brekkukotsannáll

Verðmætasköpun útgerðarmanna og bænda er það sem við höfum lifað á frá landnámi, og gerum enn. Síðustu öldina hefur bæst við verðmætasköpun á fleiri sviðum, iðnaðurinn og ekki síst stóriðjan skipta þar mestu máli. Á grunni þessarar verðmætasköpunar getum við síðan byggt heilbrigðiskerfi, menntakerfi, verslunarþjónustu og aðra þjónustu, og síðan stundað ýmsar listgreinar og tómstundir sem auðga lífið.

Nú er ég ekki að meina að þessar þjónustugreinar séu einskis virði eða skapi engin verðmæti. En það er grundvallar munur á grunn verðmætasköpun sem verður við nýtingu náttúruauðlinda til ýmiskonar framleiðslu, og verðmætasköpun þjónustugreinanna. Við gátum lifað á landbúnaði og sjávarútvegi öldum saman án þess að hafa skóla eða sjúkrahús, en við getum aldrei rekið skóla og sjúkrahús án landbúnaðar og sjávarútvegs eða annarrar verðmætasköpunar í grunnframleiðslu. Þessu megum við ekki gleyma. Og það er þetta sem er stóra mein vesturlanda, það er búið að útvista svo stórum hluta verðmætasköpunarinnar til Asíu að verðmætasköpun vesturlanda stendur ekki lengur undir ofvöxnu kerfi þeirra sem ætla að lifa eingöngu á því að reikna vexti og gengishagnað verðbréfa. Þeir sem sitja og reikna upp vexti og gengi eru nefnilega ekki að skapa verðmæti, þeir eru að færa til verðmæti, oftast frá fátækum til ríkra.

Best er að sjálfsögðu að í hverju þjóðfélagi sé jafnvægi milli grunn verðmætasköpunarinnar og þeirra greina sem á henni lifa. Þannig styðja allar greinar hver aðra og við getum öll haft það gott. Menntun sjómanna og útgerðarmanna eykur verðmætasköpun í útgerðinni og þá verður meira til af verðmætum sem hægt er að nota til að bæta skólana, sem aftur eykur verðmætasköpun í útgerðinni og svo frv. Stóra slysið varð þegar menn fóru að trúa kenningum Hannesar Hólmsteins og fleiri slíkra, sem predikuðu að við ættum að hætta að vinna fyrir peningum en láta þess í stað peningana vinna fyrir okkur. Það er nefnilega ekki hægt. Lítill hluti heimsbyggðarinnar getur að vísu lifað á því að láta peningana vinna fyrir sig, en þeir eru ekki að skapa verðmæti heldur að raka til sín verðmætum sem aðrir hafa skapað. Og það er ekki sanngjarnt.

Nú erum við svo heppin að búa í þjóðfélagi sem er með þeim bestu í heiminum. Stéttaskipting var til skamms tíma óveruleg og jafnræði þegnanna mikið. Að ýmsu leiti hefur þetta þó þróast á verri veg síðustu árin eða jafnvel áratugina. Orsökin er skilningsleysi ýmissa háskólaprófessora, stjórnmálamanna, bankamanna og jafnvel útgerðarmanna á þeim grundvallar atriðum sem ég hef rakið hér að framan. Menn héldu í alvöru að Glitnir skapaði svo mikil verðmæti að sanngjarnt væri að Lárus Welding hefði rúmlega 261 milljón á mánuði í laun árið 2007. Hærri laun á mánuði en nokkur venjulegur bóndi getur reiknað með að hafa í laun á heilli starfsævi. Þetta var að sjálfsögðu blekking, algerlega galið. Glæpsamlegt í raun.

Einhverjir útgerðarmenn duttu í það með bankamönnum og hættu að gera út á fisk en fóru þess í stað að gera út á gengi verðbréfa. Að sjálfsögðu fóru þeir á hausinn eins og bankarnir, og það er vel. Það er það sem þeir eiga að gera sem gera tóma vitleysu í sínum rekstri. Vera kann að það umhverfi sem stjórnvöld höfðu skapað þeim hafi verið gallað og það má örugglega bæta. Þá á líka að laga umhverfið og gera það betra, en ekki að hjálpa þessum mönnum til að halda sínum fyrirtækjum með því að afskrifa skuldir þeirra og fjármagna vitleysuna með því að skattleggja sérstaklega þá útgerðarmenn sem ekki fóru á hausinn. Það er algerlega galið. Kórstjóri sem skammar stöðugt þá sem mæta á æfingar fyrir að þeir sem ekki mæta skuli ekki mæta, mun innan skamms ekki hafa neinn kór til að stjórna.

Hlutverk ríkisins er að reka ýmsa samfélags þjónustu, fjármagnaða með sköttum. Það er grundvallar atriði að allir hafi sem jafnastan aðgang að þjónustunni. Það er líka grundvallar atriði að jafnræði sé í skattlagningunni, allir greiði sem jafnast til samneyslunnar. Þannig helst friður í samfélaginu. Það er augljóst að ótækt er að píparar greiði 30% skatt en trésmiðir 60%. Það gengur heldur ekki að ein tegund atvinnurekstrar greiði mikið hærri skatt en aðrar. Slembiskattlagning eins og þetta svokallaða auðlindagjald er glórulaus og getur ekki endað með öðru en stórslysi.

Skattlagning auðlindanýtingar getur verið í lagi ef rétt er að staðið. En þá þarf fyrst að skilgreina hvað er auðlind og hvað ekki, og síðan verður að gæta þess að skattleggja nýtingu allra auðlinda með sama hætti. Fiskur kostar það sama út úr búð á Ísafirði og í Reykjavík, þó svo að búið sé að flytja fiskinn sem seldur er í Reykjavík frá Ísafirði og á kostnað seljandans á Ísafirði. Að hita upp fiskbúðina á Ísafirði kostar hins vegar fjórfalt það sem upphitun fiskbúðarinnar  í Reykjavík kostar.  Engum dettur í hug að ætlast til að Orkuveita Reykjavíkur flytji heitt vatn til Ísafjarðar á sinn kostnað og selji þar á sama verði og í Reykjavík.

Ég get því með engu móti séð að það sé réttlátt að leggja auðlindaskatt á útgerð á Vestfjörðum en ekki á jarðhitanýtingu á Hellisheiði. Hiti í jörð og fiskur í sjó eru hvort tveggja auðlindir í mínum huga og ef skattleggja á nýtingu annarrar, þá verður að skattleggja nýtingu hinnar með sama hætti. Annað er glórulaust. Margir telja að skattleggja beri útgerðarmenn vegna fyrri villu þeirra í meðferð fjár. En mér er mjög til efs að villa útgerðarmanna í þeim efnum hafi á síðustu árum almennt verið meiri en villa stjórnenda og eigenda Orkuveitu Reykjavíkur. Ég verð að segja það. Eða hvað heldur þú?

Daginn fyrir þjóðhátíðardag okkar Íslendinga gengu dómar í Hæstarétti varðandi gengistryggingu lánasamninga. Fáum kom á óvart að gengistryggingin var fortakslaust dæmd ólögleg, þar sem lögin sem þar um gilda eru óvenjulega skýr og fyrir ólöglærða ekki hægt að sjá að nokkur vafi leiki á að gengistrygging lána er bönnuð.

Mér eins og mörgum öðrum var létt eftir að dómarnir gengu, vegna þess að Hæstiréttur dæmdi þarna eftir lögunum en ekki eftir geðþótta misvitra stjórnmálamanna. Trú mín á að á Íslandi væri þrátt fyrir allt réttarríki þar sem farið væri að lögum jókst til muna og bjartsýni á framtíðina einnig. En Adam var ekki lengi í Paradís eins og þekkt er.

Ríkisstjórnin og öll hennar hirð virtist samdægurs hefja þrotlausa leit að leið til komast mætti framhjá dómum Hæstaréttar til hagsbóta fyrir fjármagnseigendur, sem sáu fram á að tapa nokkrum hluta af fjármagninu. Enn og aftur gengur öll barátta helferðarstjórnar Jóhönnu út á að verja þá sem eiga, á kostnað þeirra sem ekkert eiga nema skuldir. Dómar Hæstaréttar eru í þeirri baráttu einungis einn þröskuldur enn sem komast þarf yfir. Og lausnin fannst. Jóhanna fékk Má vin sinn til að beina tilmælum til fjármagnseigenda um að þrefalda vextina á umræddum lánum, án samninga við lántakendur. Tilmælum sem byggja ekki á neinum lögum hvað þá réttlæti né sanngirni, eingöngu þessari dæmalausu þörf til að verja fjármagnseigendur. Reyndar gerði hún stutt hlé á símtalinu við Má til að lýsa því yfir í fjölmiðlum að ekkert yrði gert sem rýrt gæti hag skuldara. Það mætti kalla „hlé vegna bilunar“. Síðan bundu þau þetta fastmælum.

Og fjármagnseigendur halda áfram málarekstri sínum. Í dag fer fram málflutningur í héraðsdómi Reykjavíkur í máli Lýsingar gegn gengislánsskuldara þar sem reynt er að fá dóm um að einhver verðtrygging komi í stað hinnar ólögmætu gengistryggingar. Þreföldun vaxta er sennilega ekki nóg til að svala græðgi þeirra háu herra. Og nú ber svo við að maður hefur takmarkaða trú á að hlutleysi verði viðhaft í dóminum, því miður. Lögmaður Lýsingar er sem fyrr Sigurmar Albertsson eiginmaður Álfheiðar heilbrigðisráðherra, sá hinn sami og tapaði málinu fyrir Hæstarétti fyrir skemmstu. Sigurmar þessi deilir lögmannsstofu með Brynjari nokkrum Níelssyni formanni lögmannafélagsins, en Brynjar hefur einmitt lýst þeirri skoðun sinni að stórhækka verði eða verðtryggja gengistryggðu lánin í kjölfar dóma Hæstaréttar. Héraðsdómarinn sem dæma mun í málinu, Arnfríður Einarsdóttir, mun vera kona Brynjars! Svo vill til að Arnfríður þessi reyndi í allmörg ár að komast í dómaraembætti meðan sjálfstæðismenn fóru með dómsmálaráðuneytið en án árangurs, og á því núverandi stjórn skuld að gjalda. Og samkvæmt því sem Moggi segir þá bauðst Lýsing til að greiða allan málskostnað. Ef það er rétt hjá Mogga að lögmaður stefnda sé þannig launaður af stefnanda, hverra hagsmuna mun hann þá gæta? Málið hefur farið inn í héraðsdóm með undraverðum hraða og er tekið fram fyrir tugi og hundruð mála sem liggja fyrir dómnum. Hvernig stendur á því? hvað liggur dómnum á að taka þetta mál fyrir svo skyndilega og það á þeim árstíma sem dómstólar eru að jafnaði í löngu sumarfríi?

Ég trúi að ónotahrollur hríslist um bakið á fleirum en mér. Eru dómstólarnir ekki sjálfstæðir og hlutlausir? Eru dómarar aldrei vanhæfir???

Eflaust er þetta allt hið mætasta fólk. En var ekki hægt að taka þetta mál fyrir á eðlilegum hraða og var ekki hægt að fá dómara í málið sem ekki er svona ná tengdur lögmanni fjármagnseigenda? Ég bara skil ekki þessi vinnubrögð. Er engum alvara með tali um að byggja þurfi upp traust í samfélaginu á ný? Menn hljóta þó að sjá að það mun ekki gerast meðan fjármagnseigendur geta pantað niðurstöður dómstóla fyrirfram og rekið mál sín í gegn áður en nokkrum gefst ráðrúm til að átta sig eða bregðast við.

Ólafur Sigurðsson fyrrverandi varafréttastjóri Sjónvarpsins skrifar grein í Mogga í vikunni undir yfirskriftinni: „Eiga fjölmiðlar að taka völdin?“ Fjölmiðlarnir hafa orðið fyrir nokkru aðkasti eftir að skýrslan kom út, en þar eru þeir taldir hafa brugðist í aðdraganda hrunsins eins og fleiri. Og eins og fleiri sem ásakaðir voru í skýrslunni þá finnur fréttamaðurinn fyrrverandi ekki nokkra sök hjá fjölmiðlum eða fréttamönnum. Það er eftir vonum, fjölmiðlamenn brutu engin lög frekar en aðrir, eins og það sé ekki hægt að gera neitt rangt án þess að brjóta lög.

Smá misskilnings gæti í fyrirsögn Ólafs þegar hann spyr hvort fjölmiðlar eigi að taka völdin. Fjölmiðlarnir hafa gríðarleg völd, svo mikil að jafnvel er hægt að halda því fram að þeir hafi völdin. Þetta blasir við þegar fylgst er með núverandi ríkisstjórn, og tilburðum hennar til að stjórna. Reglulega eru haldnir blaðamannafundir þar sem kynntar eru óframkvæmdar hugmyndir ráðherranna um aðgerðir í ýmsum málum. Fjölmiðlamenn taka þessar hugmyndir og jarða sumar strax en aðrar fljótlega. Ein og ein hugmynd fær þó jákvæð viðbrögð hjá fjölmiðlum og þá þorir stjórnin að framkvæma hana.

Fréttamenn velja að beina kastljósi að máli, jákvæðu eða neikvæðu eftir skoðun fréttamannsins. Fjallað er um málið klukkustundum saman í útvarpi og sjónvarpi, umfjöllunin fyllir fréttatíma á hálftíma fresti dag eftir dag og fréttaskýringaþætti heilu vikurnar út. Kallaður er til hópur af álitsgjöfum sem eru fréttamanninum þóknanlegir, oftast þeir sömu. Skrúfað er frá þeim og viska þeirra látin flæða yfir okkur í stríðum straumum, gagnrýnislaust. Umfjöllunin er nær alltaf í nafni hlutleysis, þó að hlutleysi komi þar hvergi nærri, því önnur mál fá enga umfjöllun, eru þöguð í hel. Það jaðrar við ýkjur að halda því fram við þessar aðstæður að ríkisstjórnin hafi völdin.

Þessa kranablaðamennsku ver Ólafur og telur vandaða að því er virðist. Og því miður er hann ekki einn um þá skoðun. Hver man ekki eftir forstöðumönnum greiningardeilda bankanna (tilheyrðu markaðsdeildum bankanna) sem fluttu sinn áróður í fréttatímum fjölmiðlanna nær daglega og stundum oft á dag árin fyrir hrun? Hvers konar fréttamennska er það? Ég vildi frekar heyra eina frétt á dag, eða eina frétt á viku, ef ég gæti bara verið viss um að það væri verið að segja mér satt. Ef fjölmiðlarnir eru svona undirmannaðir eins og Ólafur heldur fram, af hverju fækka þeir þá ekki fréttatímum og reyna að vanda sig frekar en að fylla sama tíma og áður með bulli, heldur en engu?

Hvort sem það stendur í lögum og kennslubókum austan hafs og vestan eða ekki, þá hlýtur það að vera sanngjörn krafa okkar að þeir sem taka að sér að flytja fréttir, vandi sig og segi okkur einungis það sem satt er og rétt.

Ingibjörg Sólrún hefur komist að þeirri niðurstöðu að hún hafi gert mistök, að hún hafi brugðist. Og hver voru svo mistökin? Hvar brást Ingibjörg?

Jú, mistökin voru þau að hún áttaði sig ekki nógu vel á hvað sjálfstæðis- og framsóknarmenn eru raunverulega vondir. Og af því að hún var ekki nógu fljót að átta sig á þessu, þá brást hún Samfylkingunni. Samfylkingunni takið eftir, ekki þjóðinni.

Mér finnst ræða Ingibjargar ekki stórmannleg, fjarri því. Ef hún hefði nú bara nefnt eitt atriði sem hún sjálf gerði rangt, ekki bara bent á aðra. En hún gerði það ekki, finnur ekkert sem hún hefði sjálf getað gert betur. Gat heldur ekki sleppt því að túlka rannsóknarskýrsluna á þann veg að hún væri með öllu sýkn saka. Sennilega er hún ekki búin að lesa kaflann um það hvernig hún hélt Björgvin frá upplýsingum og ákvörðunum, en hafði þess í stað alla þræði hjá sér. Og lætur svo Björgvin bera ábyrgðina. Eða kaflann um það hvernig hún hundsaði allt sem Davíð sagði um stöðu mála, bara vegna þess að Davíð er vondur og hann ber að hundsa. Þjóðarhagsmunir skipta engu í samanburðinum við þá hagsmuni að koma höggi á Davíð.

Það er ótrúlegt að fylgjast með þessu aumingja fólki. Sjálflægnin og eiginhagsmunasemin á sér ekki takmörk.

	„Mér finnst ég hafa brugðist“
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Og svo er það Þorgerður Katrín. Nú hefur hún líka ákveðið að taka sér sumarfrí með fyrra fallinu í ár. Hún hefur „eftir mikla umhugsun komist að þeirri niðurstöðu að það sé best fyrir Sjálfstæðisflokkinn“. „Það er sárt að kveðja varaformannsembættið“ segir hún. Það er nefnilega það. Sárt fyrir hvern? Ekki er ég sár þó að hún kveðji varaformannsembættið. Ég held bara að enginn sé sár vegna þess, utan hún sjálf.

Ég er hins vegar sár vegna þess að í ráðherratíð Þorgerðar gerði hún ásamt manni sínum tilraun til að hagnast persónulega um milljarða með óheiðarlegum hætti. Með því að taka gríðarleg lán til hlutabréfakaupa í trausti þess að maður hennar gæti misnotað aðstöðu sína í Kaupþingi til að hækka gengi þessara sömu hlutabréfa og selt þau síðan. Og þegar þau sáu að þetta ætlaði ekki að ganga upp þá færðu þau skuldirnar og hlutabréfin, sem voru að verða verðlaus, yfir í einkahlutafélag. Sem lögfróðir menn segja að hafi verið ólöglegt. Héldu hinsvegar óhóflegum arðgreiðslum fyrir sig.

Á sama tíma lét þorgerður hjá líða að gæta hagsmuna þjóðarinnar sem kaus hana til þeirra verka. Þar lét hún allt reka á reiðanum, og reyndi jafnvel að gera þá tortryggilega sem bentu á að það stefndi í óefni. Hún tók meira að segja þátt í ákvörðunum um að Seðlabanki Íslands gerði örvæntingarfulla tilraun til að bjarga banka manns hennar í vonlausri stöðu, með því að lána bankanum það sem eftir var af varaforða þjóðarinnar daginn áður en hann féll.

Nú ætlar Þorgerður að taka sér frí í nokkra daga. Hún hélt ræðu í morgun til þess að tilkynna okkur þetta. Í öllu því sem ég hef heyrt og séð af þessari ræðu, þá nefnir hún hvergi einu orði hagsmuni þjóðarinnar. Einungis sína eigin hagsmuni og Sjálfstæðisflokksins. Og að því er virðist á hún von á að við munum að fríinu loknu grátbiðja hana að koma aftur til að stjórna okkur.

Mann setur hljóðan yfir „siðferðisstyrk“ þessarar miklu konu.